Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Kurucusu: Mehmet Emin Resulzâde

(Okunma Süresi: 2 dakika)

“Bir kere yükselen bayrak bir daha inmez.”

Mehmet Emin Resulzâde

Azerbaycanlılar için bağımsızlığın sembolü olan, bir slogan haline gelen bu sözlerin sahibi  Resulzade, 31 Ocak 1884’te Bakü’nün Novhanı köyünde doğdu. Bağımsız Azerbaycan fikrinin neferi, önderi. Hayatını bu fikrin gelişmesine adayan en önemlisi bu fikri ilk kez dile getiren isimlerden birisidir Mehmet Emin Resulzâde. Sadece Azerbaycan için değil bütün Türkistan için özgürlüğü ve bağımsızlığı savundu. Hem de kendini bildi bileli. Genç yaşından itibaren siyasetle ilgilenen Resulzâde, Çarlık rejimi aleyhtarı bazı siyasi parti ve örgütlerde çalışmalar yürüttü, çeşitli gazete ve dergilerde yazdı. Çar rejiminin baskıları karşısında 1909’da İran’a giderek burada gazetecilik yapan, siyasetle uğraşan Resulzâde, meşrutiyet rejimi feshedildikten sonra İran’da da baskılarla karşılaşınca 1911’de Türkiye’ye gitmek zorunda kaldı.

Resulzade, daha sonra Bakü’ye dönerek Müsavat Partisi’ne üye oldu ve 1917’de bu partinin Genel Başkanlığına getirildi. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti fikrini gerçekleştirdiğinde yıl 1918’di. Türkiye’nin hemen tanıdığı bu Cumhuriyet sadece 23 ay ayakta kalabildi. Mehmet Emin Resulzade ilk cumhurbaşkanıydı bu cumhuriyetin. Kızıl ordu 1920 yılının Nisan ayında Bakü sokaklarında görülünce Resulzâde’nin ilk işi bu işgale karşı gizlice örgütlenmek oldu. Resulzâde’ nin sürgünler, kaçışlar, ülkesinden ayrı geçirdiği yıllar böylece başlamış oldu.

Fransa, Finlandiya, Polonya ve Almanya’da yaşayan Resulzâde, Sovyet karşıtı yayımlar yaptı, Azerbaycan’ın işgal altında olduğunu dünyaya duyurmaya çalıştı. Resulzade, 1947’de Türkiye’ye yerleşti, Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşı oldu.

1949’da Ankara’da Azerbaycan Kültür Derneğini kuran Resulzâde, kitaplar yazarak, konferanslar düzenleyerek ülkesinin durumunu anlatmayı sürdürdü. Resulzâde Azerbaycan’ın yetiştirdiği en önemli kalem, kelam ve mefkure üstadıydı. İnsanlara hürriyet, milletlere istiklal dedi. Azerbaycan halkının beynine “Bağımsızlık” kelimesini kazıdı. Ülkesi en büyük aşkıydı. Bu aşkla ülkesinden uzakta 6 Mart 1955’te Ankara’da vefat etti ve cenazesi Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedildi. Azerbaycan milli kimliğinin oluşmasında büyük rol oynayan, basın ve siyasi faaliyetleriyle hayatı boyunca ülkesinin bağımsızlığı ve toplumun aydınlanması için çalışan Resulzâde’nin anısı, hem Azerbaycan’da hem de hayatının bir kısmını geçirdiği Türkiye’de yaşatılıyor.

Resulzade’nin kurduğu ve merkezi Ankara’da bulunan Azerbaycan Kültür Derneği, Türkiye’de faaliyet gösteriyor. Türkiye’de birçok il ve ilçede ismine sokak ve caddeler olan Resulzade’nin anısı, isminin verildiği Ankara Çankaya’daki Mehmet Emin Resulzade Anadolu Lisesi’nde de yaşatılıyor.

ESERLERİ:

• Karanlıkta Işıklar (1908),
• Cemaat İdaresi (1917),
• Bize Hangi İdare Faydalıdır (1917),
• Azerbaycan Teşekkülünde Müsavat (1918),
• Azerbaycan Cumhuriyeti (1919),
• Azerbaycan Cumhuriyeti Keyfiyeti Teşekküli ve Şimdiki Vaziyeti (1922),
• Asrımızın Siyavuşu (1922),
• İstiklâl Mefkuresi ve Gençlik (1922),
• Rusya’da Siyasî Vaziyet (1922),
• Azerbaycan Misak-ı Millisi (1927),
• Milliyetçilik ve Bolşevizm (1928),
• İhtilâlci Sosyalizmin İflâsı ve Demokrasinin Geleceği (1928),
• Kafkasya Türkleri (1928),
• Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı (1936),
• Azerbaycan Kültür Gelenekleri (1949),
• Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı (1950),
• Çağdaş Azerbaycan Tarihi (1951),
• Azerbaycan Şâiri Nizâmî (1951).